Veel mensen met slaapproblemen gaan (zelfstandig) op zoek naar een manier om hun slaap te verbeteren. Zo zijn supplementen met valeriaan vrij te koop zijn bij de meeste drogisterijen. In dit artikel bespreken wij een wetenschappelijk onderzoek dat onderzocht of valeriaan nuttig is voor mensen met slaapproblemen.
Wat zijn slaapproblemen?
Slaap is essentieel voor een goede gezondheid en kwaliteit van leven[1]. Helaas hebben tegenwoordig steeds meer mensen last van slaapproblemen. Er kan sprake zijn van een verminderde slaapduur (doordat iemand moeilijk in slaap komt of in de nacht regelmatig wakker wordt), maar ook van een verminderde slaapkwaliteit. Deze slaapproblemen vormen een risico op allerlei ziektes zoals een hoge bloeddruk, hart- en vaatziekten, maar ook gedrags- en stemmingsstoornissen[2, 3].
De meeste (huis)artsen schrijven bij ernstige slaapproblemen slaapmedicatie voor die bekend staan als benzodiazepines (zoals temazepam en zolpidem), maar deze middelen hebben veel bijwerkingen en zijn verslavend. In de richtlijn van de huisartsen staat expliciet vermeld dat huisartsen geen alternatieven zoals melatonine of valeriaan voor moeten schrijven.
Toch gaan veel mensen zelfstandig op zoek naar alternatieven en zo komen ze toch bij melatonine of valeriaan supplementen.
Wat is valeriaan?
Valeriaan is een kruidenmiddel dat wordt verkregen uit de wortel van de plantenfamilie Valeriaan. Het werkt licht rustgevend en wordt gebruikt bij nervositeit, stress, spanning en slapeloosheid.
Deze eigenschappen van Valeriaan werden ongeveer 2000 jaar geleden al ontdekt door de oude Grieken en later herontdekt in de middeleeuwen. Tot in de jaren 40 van de vorige eeuw werd valeriaan ook regelmatig door artsen voorgeschreven voor slaapproblemen en angsten, maar sinds de jaren 50 eigenlijk niet meer door de opkomst van andere medicijnen (zoals de eerder beschreven benzodiazepines).
Afbeelding 1. Echte valeriaan
Hoe werkt valeriaan?
Er zijn veel studies gedaan naar het werkingsmechanisme van valeriaan, maar er is nooit een definitief antwoord gevonden hoe valeriaan precies werkt. Waarschijnlijk is het een combinatie van meerdere mechanismes die in gang worden gezet. Het lijkt er onder andere op dat valeriaan de GABA-receptoren in het brein beïnvloedt[4]. Deze GABA-receptoren vervullen een belangrijke remmende werking in onze hersenen. Het stimuleren van deze receptoren heeft onder andere een rustgevende werking. Veel medicijnen die door artsen worden voorgeschreven, grijpen ook aan op deze GABA-receptoren.
Afbeelding 2. Valeriaan wortel
Valeriaan in wetenschappelijk onderzoek
Er zijn veel wetenschappelijke studies gedaan naar het effect van valeriaan bij slaapproblemen, waarvan de resultaten nogal tegenstrijdig zijn. Een recente overzichtsstudie heeft de uitkomsten van 40 van deze onderzoeken met elkaar vergeleken[5]. Het grootste deel van deze onderzoeken waren gerandomiseerde klinische studies waarin een supplement met valeriaan vergeleken werd met een placebo supplement. In de medische wereld wordt dit gezien als de beste manier om dit soort vragen te onderzoeken.
Aan deze onderzoeken deden zowel mensen met als zonder slaapproblemen mee. Zes studies keken naar het directe effect van één dosis valeriaan en in de rest van de onderzoeken kregen de proefpersonen de valeriaan supplementen gedurende een langere tijd (variërend van 5 dagen tot 8 weken). De supplementen verschilden sterk tussen de verschillende studies. Zo werden er zeer uiteenlopende doses gebruikt (wisselend van 300 tot 2000 mg per dag) en werden in sommige studies valeriaan extract gebruikt en in andere studies gemalen valeriaan wortel.
De slaapkwaliteit werd in deze onderzoeken op verschillende manieren geanalyseerd, maar er werd grotendeels gebruik gemaakt van vragenlijsten waarin mensen aangaven hoe goed ze hadden geslapen. Ook werd de slaap in enkele studies geanalyseerd middels polysomnografie (beter bekend als slaaponderzoek), waarbij er onder andere gekeken wordt naar de kwaliteit van slaap met een hersenfilmpje.
Werkt valeriaan bij slaapproblemen?
Het effect van valeriaan op de slaapkwaliteit wisselde enorm tussen de studies. Ongeveer de helft van de studies toonde aan dat valeriaan supplementen de subjectieve slaapkwaliteit een klein beetje verbeterde (ten opzichte van een placebo supplement). Er was één studie (met polysomnografie) die aantoonde dat mensen die bekend waren met slaapproblemen na het gebruik van Valeriaan iets minder vaak wakker werden gedurende de nacht. Maar dat betekent dus ook dat de andere studies dit effect niet vonden.
Wanneer alle resultaten met elkaar vergeleken werden, moesten de onderzoekers concluderen dat er te weinig bewijs is dat valeriaan de slaapkwaliteit verbetert. Daarbij moet de kanttekening gemaakt worden dat de studies naar het effect van valeriaan zeer verschillend uitgevoerd zijn wat de interpretatie zeer lastig maakt.
Wat zijn de bijwerkingen van valeriaan?
Valeriaan wordt beschouwd als relatief veilig en het heeft aanzienlijk minder bijwerkingen dan de standaard “slaappillen” (benzodiazepines zoals temazepam). Mensen raken er bijvoorbeeld niet aan verslaafd. De meest gerapporteerde bijwerkingen zijn slaperigheid en maag-darmklachten, zoals misselijkheid en krampen[5]. Wel is het belangrijk om op te merken dat het niet goed onderzocht is wat voor interactie valeriaan heeft met andere medicijnen. Het is daarom altijd verstandig om eerst te overleggen met een (huis)arts voordat u met valeriaan supplementen begint, zeker als u andere medicijnen gebruikt.
Afbeelding 3. Benzodiazepines
Wat zeggen artsen over valeriaan?
In de richtlijn van de huisartsen in Nederland staat dat er in de behandeling van slaapproblemen geen plek is voor supplementen zoals valeriaan en melatonine omdat er onvoldoende bewijs is dat het werkt tegen slaapproblemen. Het is belangrijk dat er bij slaapproblemen altijd goed gekeken wordt naar de onderliggende oorzaak; valeriaan is hier geen vervanging voor. Neem daarom altijd contact op met de (huis)arts als je slaapproblemen ervaart en start niet zomaar (zelfstandig) met supplementen.
Daarnaast zijn er bepaalde leefstijlveranderingen (zoals een actieve leefstijl) die bewezen effectief zijn bij het “behandelen” van slaapproblemen[6] en bij sommige mensen een uitstekend alternatief kunnen zijn voor een behandeling met supplementen (of medicijnen). We zullen hier verder op ingaan in een toekomstig artikel.
Conclusie
Er is op dit moment te weinig bewijs dat valeriaan helpt bij het verbeteren van de slaapkwaliteit. Ondanks dat valeriaan weinig bijwerkingen heeft, moet er toch opgepast worden om valeriaan te combineren met andere medicijnen. Het is daarom altijd verstandig om eerst in gesprek te gaan met uw arts voordat u besluit om valeriaan supplementen te gebruiken.
Lezing supplementen
Wil je meer leren over supplementen? Dan is onze lezing supplementen misschien wel iets voor jou! Klik op de button hieronder voor meer informatie.
Gerelateerde artikelen
Bronnen
1. Amihaesei, I.C. and O.C. Mungiu, Main neuroendocrine features and therapy in primary sleep troubles. Rev Med Chir Soc Med Nat Iasi, 2012. 116(3): p. 862-6.
2. Hoevenaar-Blom, M.P., et al., Sleep duration and sleep quality in relation to 12-year cardiovascular disease incidence: the MORGEN study. Sleep, 2011. 34(11): p. 1487-92.
3. Dement, W.C., L.E. Miles, and M.A. Carskadon, “White paper” on sleep and aging. J Am Geriatr Soc, 1982. 30(1): p. 25-50.
4. Khom, S., et al., Valerenic acid potentiates and inhibits GABA(A) receptors: molecular mechanism and subunit specificity. Neuropharmacology, 2007. 53(1): p. 178-87.
5. Shinjyo, N., G. Waddell, and J. Green, Valerian Root in Treating Sleep Problems and Associated Disorders-A Systematic Review and Meta-Analysis. J Evid Based Integr Med, 2020. 25: p. 2515690X20967323.
6. Dolezal, B.A., et al., Interrelationship between Sleep and Exercise: A Systematic Review. Adv Prev Med, 2017. 2017: p. 1364387.
Pingback: Zorgt meditatie voor minder stress? - Medicus Online
Pingback: Helpen melatonine supplementen bij slaapproblemen? - Medicus Online