Al jarenlang adviseren verschillende instanties dat het eten van zout beperkt moet worden voor een gezonde bloeddruk en om het risico op hart- en vaatziekten te verlagen. Het voedingscentrum adviseert bijvoorbeeld om maximaal 6 gram zout te eten. Ondersteunt wetenschappelijk bewijs dit advies wel? Dat onderzoeken wij in dit artikel.
Natrium versus zout
Zout wordt meestal gegeten in de vorm van NatriumChloride (NaCl). In de volksmond bekend als “tafelzout”. Zoals de naam al zegt bestaat zout dus uit twee mineralen: natrium en chloride. Als we over de werking van zout in ons lichaam praten dan gaat het vooral om het natrium. Natrium is onder andere noodzakelijk voor het reguleren van de vochtbalans in ons lichaam; zowel een tekort als een teveel aan natrium kan levensgevaarlijke consequenties hebben.
In elke gram tafelzout zit ongeveer 0,4 gram natrium. Dat betekent dus dat de richtlijn van 6 gram zout eigenlijk betekent dat geadviseerd wordt om maximaal 2,3 gram natrium per dag binnen te krijgen (6 gram x 0,4=2,3 gram natrium). Dit komt overeen met ongeveer één theelepel.
Voor de rest van dit artikel zullen we de zoutconsumptie verdelen in drie groepen:
- Laag: Minder dan 2,3 gram natrium per dag (6 gram tafelzout)
- Gemiddeld: Tussen de 2,3 en 4,6 gram natrium per dag (6-12 gram tafelzout)
- Hoog: Boven de 4,6 gram natrium per dag (meer dan 12 gram tafelzout).
Hoeveel zout wordt er gegeten?
De meeste mensen vallen in de “gemiddelde groep” en eten zo’n 2,3 tot 4,6 gram natrium per dag, met een gemiddelde van 3,95 gram voor de hele wereldbevolking1. Volgens cijfers van het RIVM eten volwassen vrouwen in Nederland gemiddeld 7,5 gram zout (= 3 gram natrium) en mannen rond de 10 gram zout (= 4 gram natrium). Slechts 5-10% van de mensen over de hele wereld eet minder dan 2,3 gram natrium (wat volgens de richtlijn wel zou moeten)2. Dat betekent dus dat er flinke veranderingen bewerkstelligd moeten worden om de gemiddelde zoutinname te verlagen.
Ons lichaam is heel goed in het reguleren van de mineralen in ons lichaam om op die manier de homeostase (balans) te behouden. Dat geldt ook voor allerlei andere mineralen die strikt gereguleerd worden door ons lichaam, zoals kalium en magnesium. Wanneer iemand teveel natrium binnenkrijgt (bijvoorbeeld met de voeding) dan stelt het lichaam allerlei processen in werking om de homeostase te herstellen. Bijvoorbeeld door meer natrium uit te scheiden via de nieren. Er zijn dan ook experts die beweren dat op basis van deze gegevens geconcludeerd kan worden dat de richtlijn voor een gezonde zoutinname te laag ligt voor gezonde (jonge) mensen van wie de nieren goed werken3. Het zou echter wel een probleem kunnen vormen bij ouderen of mensen die nierproblemen hebben.
Leidt het eten van zout tot een hogere bloeddruk?
Uit onderzoek blijkt dat er zonder twijfel een verband is tussen de consumptie van zout en de kans op het ontwikkelen van een hoge bloeddruk. De grootste internationale studie die hier onderzoek naar deed was de PURE-studie4.
Aan die PURE studie studie deden meer dan 100.000 volwassen uit 18 verschillende landen mee. De belangrijkste conclusie was dat de gemiddelde bloeddruk steeg bij een hogere consumptie van natrium, maar dat dat pas statistisch significant was bij consumptie van meer dan 3 gram natrium per dag en het sterkste boven de 5 gram natrium per dag. Dit verband was daarnaast met name te zien bij ouderen (boven de 55 jaar) en mensen die al een hoge bloeddruk hadden. Dergelijke uitkomsten zijn vergelijkbaar met andere grote observationele onderzoeken5.
Het belangrijkste nadeel bij dergelijke onderzoeken, is dat er alleen maar gesproken kan worden van een verband, en niet van een oorzaak-gevolg relatie. Het zou ook zo kunnen zijn dat mensen die meer zout eten, over het algemeen ongezonder eten (bijvoorbeeld bewerkt voedsel met veel zout) en minder bewegen, waardoor ze een hogere bloeddruk hebben. Om een oorzaak- gevolg relatie te testen, is een zogenaamde gerandomiseerde klinische studie nodig.
Dergelijke klinische studies zijn wel uitgevoerd, maar met wisselende resultaten. Wat wel telkens weer blijkt is dat het vrijwel onmogelijk is om de natriumconsumptie onder de 2,3 gram te krijgen. Zelfs met (intensieve) training wordt deze richtlijn niet gehaald2. Als het uiteindelijk lukt om de natriumconsumptie te verlagen dan blijkt uit onderzoek wel dat dit leidt tot een afname in bloeddruk2, 6.
Leidt het eten van zout tot meer hart- en vaatziekten?
Uit observationele onderzoeken blijkt dat mensen met een gemiddelde zoutinname (2,3-4,6 gram natrium) het laagste risico hebben op het krijgen van hart- en vaatziekten; ook vergeleken met mensen die minder dan 2,3 gram natrium eten4, 5, 7. Het risico op hart- en vaatziekten neemt vooral toe bij een consumptie van meer dan 4,6 gram natrium (12 gram tafelzout). Dat is dus twee keer zoveel als de richtlijnen adviseren. Helaas zijn er geen goede klinische studies uitgevoerd die hier definitief uitsluitsel over kunnen geven5. Dergelijke onderzoeken worden op dit moment wel uitgevoerd, maar omdat de proefpersonen in deze onderzoeken lang gevolgd moeten worden, zullen de resultaten nog wel even op zich laten wachten.
Zoutconsumptie bij mensen met chronische ziekten
De hierboven beschreven resultaten zijn vooral van toepassing op gezonde (jonge) mensen. Patiënten met problemen van het hart, bloedvaten of nieren lopen wel risico bij een hoge zoutinname8. Dit komt doordat zij het natrium niet goed kunnen reguleren, wat kan leiden tot een extra belasting voor het hart- en de bloedvaten. Dit kan vervolgens leiden tot een hogere bloeddruk en (verergering) van hart- en vaatziekten8.
Het eten van zout. Wat is slim?
Omdat er nog geen grote klinische studies uitgevoerd zijn, kunnen er op dit moment nog geen goede aanbevelingen gegeven worden voor een optimale zoutconsumptie die voor iedereen geldt. De richtlijnen die maximaal 2,3 gram natrium aanraden voor gezonde mensen lijken in ieder geval wel erg streng. Het eten van minder dan 2,3 gram natrium is voor heel veel mensen niet haalbaar; zelfs met zeer intensieve begeleiding. Het lijkt er vooralsnog op dat het verstandigste is om bewerkt voedsel met veel zout te vermijden omdat deze individueel in verband gebracht worden met een slechtere gezondheid (zoals chips, pizza etc.)5. Daarnaast kan geadviseerd worden om zelf niet teveel tafelzout toe te voegen tijdens het koken. Door dit te vermijden wordt waarschijnlijk de grootste gezondheidswinst behaald.
Conclusie
Een gemiddelde natriumconsumptie van 2,3-4,6 gram (6-12 gram tafelzout) is haalbaar voor de meeste mensen en wordt in verband gebracht met het laagste risico op het krijgen van hart- en vaatziekten. Dit betekent dat de huidige richtlijn van maximaal 6 gram tafelzout te terughoudend is bij gezonde jonge mensen; en daarnaast voor veel mensen niet haalbaar is. Deze resultaten moeten echter nog definitief bevestigd worden in grote klinische studies.
In Nederland krijgen de meeste de meeste mensen ruim voldoende zout binnen via hun voeding. Mensen met chronische (nier)ziekten of hart- en vaatziekten moeten wel voorzichtig zijn met de inname van zout.
Gerelateerde artikelen
Bronnen
- Powles J, Fahimi S, Micha R, Khatibzadeh S, Shi P, Ezzati M, et al. Global, regional and national sodium intakes in 1990 and 2010: A systematic analysis of 24 h urinary sodium excretion and dietary surveys worldwide. BMJ Open. 2013;3:e003733
- Whelton PK. Urinary sodium and cardiovascular disease risk: Informing guidelines for sodium consumption. JAMA. 2011;306:2262-2264
- Heaney RP. Sodium: How and how not to set a nutrient intake recommendation. Am J Hypertens. 2013;26:1194-1197
- Mente A, O’Donnell MJ, Rangarajan S, McQueen MJ, Poirier P, Wielgosz A, et al. Association of urinary sodium and potassium excretion with blood pressure. N Engl J Med. 2014;371:601-611
- O’Donnell M, Mente A, Alderman MH, Brady AJB, Diaz R, Gupta R, et al. Salt and cardiovascular disease: Insufficient evidence to recommend low sodium intake. Eur Heart J. 2020;41:3363-3373
- Effects of weight loss and sodium reduction intervention on blood pressure and hypertension incidence in overweight people with high-normal blood pressure. The trials of hypertension prevention, phase ii. The trials of hypertension prevention collaborative research group. Arch Intern Med. 1997;157:657-667
- Welsh CE, Welsh P, Jhund P, Delles C, Celis-Morales C, Lewsey JD, et al. Urinary sodium excretion, blood pressure, and risk of future cardiovascular disease and mortality in subjects without prior cardiovascular disease. Hypertension. 2019;73:1202-1209
- Agocs R, Sugar D, Szabo AJ. Is too much salt harmful? Yes. Pediatr Nephrol. 2020;35:1777-1785
Pingback: Helpen magnesium supplementen bij spierkrampen? - Medicus Online
Pingback: Werken ijzersupplementen bij vermoeidheid? - Medicus Online
Pingback: Kan je met voeding je cholesterol verlagen? - Medicus Online
Pingback: Moeten we 10.000 stappen zetten voor een goede gezondheid? - Medicus Online