Inleiding
Al eeuwenlang wordt geloofd dat koud water goed is voor de gezondheid. De afgelopen jaren is er in de Nederlandse bevolking een toenemende interesse in douchen met koud water en zwemmen in koud water. Het zou goed zijn voor onze gezondheid door onder andere ons immuunsysteem te verbeteren en onze spieren beter laten herstellen na het sporten. Maar is dit ook echt het geval? En zitten er misschien ook gevaren aan deze blootstelling aan koud water? In een recente wetenschappelijke review worden alle mogelijke voordelen en gevaren van koud water beschreven[1]. In dit artikel zullen wij ons richten op de effecten van blootstelling aan koud water op het immuunsysteem. Daarnaast zullen we de belangrijkste gevaren bespreken.
Koud water: Douchen en zwemmen
Er zijn meerdere manieren om jezelf bloot te stellen aan koud water. De meest toegepaste methode is door te douchen met koud water of een koudwaterbad te nemen. Daarnaast is er ook steeds meer interesse in zwemmen in koud water. Er zijn competities ijszwemmen, maar er zijn ook steeds meer mensen die recreatief zwemmen in koud water omdat ze geloven dat het goed is voor de gezondheid. De meeste wetenschappelijke onderzoeken zijn uitgevoerd door het gebruik van koudwaterbaden en dat is niet één op één te vertalen naar koud douchen of zwemmen in koud water. De reacties die het in het lichaam opwekt zullen wel grotendeels hetzelfde zijn. De precieze mechanismen die in gang worden gezet na blootstelling aan koud water zijn zeer complex, maar het zorgt bijvoorbeeld voor een activatie van ons stress systeem[1]. Mogelijk zorgt het ook voor de activatie van zogenaamd bruin vet[2].
Het immuunsysteem
Het menselijk immuunsysteem, ook wel onze “afweer” genoemd, is zeer complex. We zullen dit hier dan ook niet uitgebreid bespreken. Belangrijke functies van het immuunsysteem zijn onder andere bescherming tegen virussen en bacteriën, maar speelt eigenlijk een rol bij de bescherming van het lichaam tegen elke vorm van stress. Zelfs bij psychologische stress worden er processen in het lichaam op gang gezet die het immuunsysteem activeren.
Is blootstelling aan koud water goed voor het immuunsysteem?
Er wordt beweerd dat mensen die regelmatig koud douchen of in koud water zwemmen minder ziek zijn en ook mildere symptomen hebben van bijvoorbeeld virusinfecties. Fysiologisch zou dit te verklaren zijn omdat we weten dat koud water de stress respons stimuleert en dit zorgt voor een (kortdurende) activatie van het immuunsysteem. Uit wetenschappelijk onderzoek blijkt inderdaad dat de blootstelling aan koud water het immuunsysteem in zekere mate activeert, maar er is nooit definitief aangetoond dat dit op de lange termijn ook zorgt voor minder infecties of ziektes[1]. Dat betekent dus dat koud douchen er niet voor zorgt dat we minder vaak ziek zijn. Er is zelfs bewijs dat een overmatige blootstelling aan kou kan zorgen voor een onderdrukking van het immuunsysteem[1].
Wat zijn de gevaren?
Het is belangrijk om je te beseffen dat er ook ernstige gevaren zitten aan blootstelling aan koud water. De stress die koud water op ons lichaam geeft, kan bijvoorbeeld zorgen voor onderkoeling, verkramping en het verlies van bewustzijn. Al deze verschijnselen kunnen tenslotte verdrinking tot gevolg hebben[1, 3]. Dit kan zelfs al gebeuren bij water dat 25 °C is, maar het risico neemt toe wanneer het water kouder is. Daarnaast kan de kou zorgen voor hartritmestoornissen. Deze hartritmestoornissen kunnen net als verkramping zorgen voor verdrinking, maar ook op zichzelf dodelijk zijn. Met name bij mensen die al hart- en vaatziekten hebben, is er een verhoogd risico op het ontwikkelen van (dodelijke) hartritmestoornissen, maar ook gezonde mensen ontlopen dit risico niet[4]. Deze hartritmestoornissen kunnen waarschijnlijk ook optreden bij douchen met koud water, maar op dit gebied is maar weinig wetenschappelijk onderzoek beschikbaar.
Wil je meer weten of hartritmestoornissen? Lees dan dit artikel.
Conclusie
Het lijkt erop dat koud douchen en zwemmen in koud water zowel voordelen als nadelen hebben voor onze gezondheid. Zo verbetert het mogelijk de functie van ons immuunsysteem, maar het bewijs voor dit effect is twijfelachtig. Koud water kan echter ook gevaren met zich meebrengen zoals verdrinking en dodelijke hartritmestoornissen. Op basis van de wetenschappelijke onderzoeken lijkt het erop dat de gevaren groter zijn dan de mogelijke voordelen. Vooral zwemmen in koud water wordt door experts afgeraden.
Gerelateerde artikelen
Bronnen
1. Tipton, M.J., et al., Cold water immersion: kill or cure? Exp Physiol, 2017. 102(11): p. 1335-1355.
2. Blondin, D.P., et al., Maintaining thermogenesis in cold exposed humans: relying on multiple metabolic pathways. Compr Physiol, 2014. 4(4): p. 1383-402.
3. Bierens, J.J., et al., Physiology Of Drowning: A Review. Physiology (Bethesda), 2016. 31(2): p. 147-66.
4. Shattock, M.J. and M.J. Tipton, ‘Autonomic conflict’: a different way to die during cold water immersion?J Physiol, 2012. 590(14): p. 3219-30.