Eiwitrijke diëten zijn populair onder mensen die af willen vallen en ook sporters eten vaak veel eiwitten. Daarnaast gebruiken krachtsporters vaak nog eiwitsupplementen met als doel om meer spiermassa te krijgen.
Een veelgehoord argument om voorzichtig te zijn met het eten van veel eiwitten is dat het slecht zou zijn voor de nieren. Wij hebben uitgezocht wat het wetenschappelijk bewijs achter deze bewering is. Is het eten van veel eiwitten inderdaad schadelijk voor de nieren?
Wat is een hoge eiwitinname?
Het voedingscentrum adviseert volwassenen om 0,83 gram eiwit per kilogram lichaamsgewicht te consumeren. Voor een volwassene van 70 kg komt dit neer op 58 gram eiwit per dag. Dit kan al bereikt worden door het eten van ongeveer 100 gram kipfilet en 400 gram magere kwark.
Afbeelding 1. Bronnen van eiwit in onze voeding
Veel krachtsporters nuttigen meer eiwitten. Een veel gehoord advies is om ongeveer 1,7 tot 1,8 gram eiwitten per kilogram lichaamsgewicht te consumeren. De meeste experts kwalificeren een inname van boven de 1,5 gram eiwitten per kilogram lichaamsgewicht als een hoge eiwitinname, dus wat dat betreft zullen veel (kracht)sporters in deze categorie vallen. Sommige sporters en ook mensen die willen afvallen (met bijvoorbeeld een koolhydraatarm dieet) eten nog veel meer eiwitten; soms wel tot 4 gram eiwit per kilogram lichaamsgewicht. Naar deze extreme eiwitinname is maar weinig onderzoek gedaan. In de rest van dit artikel kwalificeren we een eiwitinname van boven de 1,5 gram per kilogram lichaamsgewicht als een “hoge eiwitinname”.
Afbeelding 2. Richtlijn inname eiwitten
Waarom zijn eiwitten mogelijk schadelijk voor de nieren?
Het exacte mechanisme waardoor eiwitten mogelijk nierschade kunnen veroorzaken is niet helemaal bekend. Wel is er al zo’n honderd jaar bekend dat een hoge eiwitinname bij dieren zorgt voor een hogere doorbloeding van de nieren. Ook bij de mens zorgt het eten van eiwitten ervoor dat de doorbloeding van de nieren omhooggaat en daarnaast komen de eiwitten dan ook in de urine terecht.[1-3]. De gedachte is dat door de toename van de doorbloeding ook de bloeddruk in de kleine bloedvaten in de nier omhoog gaat. Hierdoor kan schade aan deze bloedvaten ontstaan. Op de lange termijn kan deze schade leiden tot een afname van de nierfunctie. Dit is met name een risico bij mensen die al een verminderde nierfunctie hebben of een verhoogd risico hebben op het ontstaan van nierschade (zoals patiënten met suikerziekte of een verhoogde bloeddruk)[4].
Hoe het eten van eiwitten zorgt voor een toename van de doorbloeding in de nier is een complex systeem en wordt nog niet volledig begrepen. Waarschijnlijk wordt het deels verklaard door het feit dat de afbraakproducten van de eiwitten uitgescheiden moeten worden via de nieren en daarom de aanvoer van bloed (met daarin de afbraakproducten) naar de nieren toeneemt[5]. Daarnaast spelen ook hormonen waarschijnlijk een belangrijke rol.
Afbeelding 3. Anatomie van de nier
Een schematische weergave van de anatomie van de nier. De nierslagader vervoert bloed richting de nier. Bij een verhoogde doorbloeding, kan de bloeddruk hier toenemen waardoor er op de lange termijn schade ontstaat aan de kleinere bloedvaten verderop in de nier.
Is het eten van veel eiwitten schadelijk voor de nieren?
Uit grote onderzoeken waarbij mensen gedurende lange tijd (tot maximaal 25 jaar) gevolgd werden, bleek dat een hogere eiwitconsumptie geassocieerd was met een afname van de nierfunctie bij mensen die reeds een verminderde nierfunctie hadden[6]. Of dit ook het geval is bij mensen die een goede nierfunctie hebben, is niet geheel duidelijk. Er zijn meerdere wetenschappelijke studies die inderdaad een negatief effect vinden van een hoge eiwitinname op de nierfunctie van gezonde mensen, maar andere onderzoeken vonden dit verband weer niet[6].
Het lastige met de hierboven genoemde observationele studies, is dat er geen oorzaak-gevolg relatie aangetoond kan worden. Er zijn wel een aantal gerandomiseerde klinische onderzoeken uitgevoerd waarbij mensen willekeurig verdeeld werden in twee groepen: een groep met mensen die veel eiwitten moest eten en een groep die een normale eiwitinname moest nastreven.
Uit deze onderzoeken kwam naar voren dat een hoge eiwitinname inderdaad zorgde voor een toename van de doorbloeding van de nier. Echter, de hoge eiwitinname zorgde in deze onderzoeken niet voor een afname van de nierfunctie bij gezonde mensen[6, 7]. Een belangrijke kanttekening is echter dat de proefpersonen in deze onderzoeken maximaal 12 tot 24 maanden gevolgd werden en er dus niets gezegd kan worden over de invloed van de eiwitinname op de lange termijn.
Welke mensen moeten voorzichtig zijn met het eten van veel eiwitten?
Patiënten met verminderde nierfunctie of mensen die een verhoogd risico hebben op het ontwikkelen van schade aan de nieren (zoals patiënten met suikerziekte of een verhoogde bloeddruk) moeten zeker voorzichtig zijn met het eten van veel eiwitten. Uit meerdere onderzoek blijkt dat de nierfunctie mogelijk sneller achteruit gaat bij hoge eiwitinname[6]. Derhalve wordt bijvoorbeeld bij mensen die een slechte nierfunctie hebben ook een eiwit beperkt dieet aanbevolen.
Conclusie
Het eten van veel eiwitten zorgt voor een verhoogde doorbloeding van de nieren wat op de lange termijn mogelijk kan zorgen voor schade aan de nieren. Er is geen bewijs dat een hoge eiwitinname (>1,5 gram/kg lichaamsgewicht per dag) op de korte termijn zorgt voor een afname van de nierfunctie bij gezonde mensen, maar klinische studies die mensen langer dan 2 jaar volgden zijn schaars. Er is daarom meer onderzoek nodig naar de lange termijn effecten.
Mensen die reeds een verminderde nierfunctie hebben of een hoog risico hebben op het ontwikkelen van schade aan de nieren, moeten wel voorzichtig zijn met een hoge eiwitinname.
Gerelateerde artikelen
Bronnen
1. Kamper, A.L. and S. Strandgaard, Long-Term Effects of High-Protein Diets on Renal Function. Annu Rev Nutr, 2017. 37: p. 347-369.
2. Juraschek, S.P., et al., Effect of a high-protein diet on kidney function in healthy adults: results from the OmniHeart trial. Am J Kidney Dis, 2013. 61(4): p. 547-54.
3. Cirillo, M., et al., Protein intake and kidney function in the middle-age population: contrast between cross-sectional and longitudinal data. Nephrol Dial Transplant, 2014. 29(9): p. 1733-40.
4. Kalantar-Zadeh, K., H.M. Kramer, and D. Fouque, High-protein diet is bad for kidney health: unleashing the taboo. Nephrol Dial Transplant, 2020. 35(1): p. 1-4.
5. Kalantar-Zadeh, K. and D. Fouque, Nutritional Management of Chronic Kidney Disease. N Engl J Med, 2017. 377(18): p. 1765-1776.
6. Ko, G.J., et al., The Effects of High-Protein Diets on Kidney Health and Longevity. J Am Soc Nephrol, 2020. 31(8): p. 1667-1679.
7. Van Elswyk, M.E., C.A. Weatherford, and S.H. McNeill, A Systematic Review of Renal Health in Healthy Individuals Associated with Protein Intake above the US Recommended Daily Allowance in Randomized Controlled Trials and Observational Studies. Adv Nutr, 2018. 9(4): p. 404-418.
Pingback: Zijn eiwitsupplementen gunstig voor spiermassa? - Medicus Online