Urineweginfecties, en dan vooral recidiverende blaasontstekingen bij vrouwen, komen veel voor in de huisartsenpraktijk. Hoewel antibiotica vaak effectief zijn, is het zinvol om te kijken naar leefstijlfactoren die bijdragen aan het voorkomen en ondersteunen van het herstel van urineweginfecties.
In dit artikel bieden we een overzicht van leefstijlinterventies die kunnen bijdragen aan het voorkomen van recidiverende urineweginfecties en die ondersteunend kunnen zijn bij de behandeling van een milde of ongecompliceerde infectie.
Dit overzicht is primair gebaseerd op de NHG-Standaard Urineweginfecties en aanvullende NHG-richtlijnen (zoals die voor obstipatie en SOA). Waar relevant vullen we deze adviezen aan met bevindingen uit recente (internationale) literatuur en publicaties uit Huisarts en Wetenschap en Europese urologische richtlijnen.
Leefstijltips voor het voorkomen van recidiverende urineweginfecties
Een aantal eenvoudige leefstijlaanpassingen kan helpen om het risico op (recidiverende) urineweginfecties te verlagen. Hieronder geven wij een overzicht:
- Voldoende drinken: Minimaal 1,5 tot 2 liter water per dag om de blaas regelmatig te spoelen en bacteriën uit te drijven.
- Seksuele hygiëne: Plassen na geslachtsgemeenschap vermindert de kans dat bacteriën de blaas bereiken.
- Toilethygiëne
- Plas niet uitstellen: Regelmatig plassen voorkomt dat bacteriën zich vermenigvuldigen in de blaas.
- Veeg van voor naar achteren: Dit voorkomt dat darmbacteriën in de urinewegen terechtkomen.
- Overige hygiëne
- Gebruik geen agressieve reinigingsmiddelen: Dagelijks wassen met enkel water volstaat; vermijd vaginale zeep, spoelingen en intieme sprays die de vaginale flora verstoren.
- Draag ademend ondergoed: Katoenen, loszittend ondergoed voorkomt broei en vermindert irritatie en bacteriegroei.
- Voorkom obstipatie: Een vezelrijk dieet, voldoende drinken en lichaamsbeweging zorgen voor een regelmatige stoelgang. Obstipatie verhoogt de kans op urineweginfecties, vooral bij kinderen. Lees ons eerdere artikel voor meer praktische tips hoe je vezelinname kan verhogen.
- Versterk de algemene weerstand: Gezonde voeding, voldoende slaap en regelmatige lichaamsbeweging ondersteunen het immuunsysteem en verminderen de kans op infecties.
Zijn supplementen nuttig om urineweginfecties te voorkomen?
Hoewel leefstijlinterventies de basis vormen van preventie bij urineweginfecties, kunnen bepaalde supplementen als aanvullende zelfzorg overwogen worden. Deze middelen zijn vrij van bijwerkingen en worden over het algemeen goed verdragen. De effectiviteit varieert, en ze zijn niet allemaal opgenomen in de NHG-Standaard, maar kunnen toch in specifieke situaties waardevol zijn.
- Cranberryproducten
Dagelijks gebruik van cranberrysap of cranberrytabletten (bijvoorbeeld 2x per dag 500 mg) kan mogelijk het risico op recidiverende urineweginfecties iets verlagen[1]. Het werkingsmechanisme berust op het remmen van de hechting van E. coli aan de blaaswand. Het effect is bescheiden, maar het gebruik is veilig. De werkzaamheid lijkt sterker bij vrouwen met frequente recidieven. - D-mannose
Een natuurlijke suiker die zich bindt aan E. coli en voorkomt dat deze zich aan de blaaswand hecht. Toenemend wetenschappelijk bewijs wijst op effectiviteit bij het voorkomen van recidieven[1, 2]. D-mannose is (nog) niet opgenomen in NHG-richtlijnen, maar wordt wel genoemd in diverse Europese richtlijnen (waaronder die van de European Association of Urology).
- Probiotica
Zowel orale als vaginale toediening van probiotica, met name Lactobacillus-soorten, kan mogelijk zinvol zijn bij vrouwen met een verstoring van de vaginale flora, bijvoorbeeld na herhaald antibioticagebruik. Probiotica dragen mogelijk bij aan het herstel van een gezonde microbioom-balans en kunnen daardoor het risico op infecties verkleinen. Een cochrane review liet in 2015 geen effect zien van probiotica[3], maar meer recente literatuur laat mogelijk wel een positief effect zien[1]. Meer onderzoek is nodig voordat dit standaard aanbevolen kan worden in de richtlijnen.
Hoewel het bewijs voor deze supplementen niet eenduidig is, geldt dat ze veilig zijn en overwogen kunnen worden binnen een bredere leefstijlgerichte aanpak, met name bij vrouwen met recidiverende klachten die medicatiegebruik willen beperken.
Leefstijltips bij de behandeling van een ongecompliceerde urineweginfectie
Bij een milde (ongecompliceerde) urineweginfecties kunnen de volgende leefstijltips het herstel ondersteunen en klachten verlichten. Ze zijn vooral relevant bij afwachtend beleid of als aanvulling op medicamenteuze behandeling.
- Ruime vochtinname behouden: Voldoende drinken stimuleert de natuurlijke “doorspoeling” van de blaas en helpt bij het afvoeren van bacteriën.
- Warmte op de onderbuik: Een warme kruik op de onderbuik kan helpen tegen pijn of krampen bij een blaasontsteking.
- Plas niet ophouden: Regelmatig en volledig uitplassen helpt om bacteriën sneller uit te scheiden. Ga direct bij aandrang.
- Beperk cafeïne: Cafeïne (o.a. in koffie, zwarte thee, energiedrank en chocolade) kan de blaaswand irriteren en klachten verergeren.
- Beperk alcohol: Alcohol irriteert de blaaswand en kan bovendien dehydratie veroorzaken, wat herstel belemmert.
- Comfortabele kleding dragen: Draag losse, niet-knellende kleding rond het bekken om druk en irritatie te voorkomen.
Vermijd vaginale producten: Gebruik geen vaginale spoelingen of zeep tijdens de infectie, om verdere verstoring van de flora te voorkomen.
Wanneer is verwijzing nuttig?
Verwijzing naar andere zorgprofessionals kan overwogen worden in specifieke situaties:
- Diëtist: Bij kinderen met obstipatie en terugkerende urineweginfecties kan een diëtist helpen bij het aanpassen van het dieet om obstipatie te verminderen.
- Leefstijlcoach: Voor vrouwen met recidiverende urineweginfecties kan begeleiding door een leefstijlcoach helpen bij het implementeren van preventieve maatregelen.
- Uroloog: Bij aanhoudende of gecompliceerde urineweginfecties is verwijzing naar een uroloog aangewezen.
- Fysiotherapeut: Bij bekkenbodemproblemen die bijdragen aan urineweginfecties kan fysiotherapie nuttig zijn.
Zakkaartje leefstijltips bij urineweginfecties
Bronnen
- Han, Z., et al., Nonantibiotic prophylaxis for urinary tract infections: a network meta-analysis of randomized controlled trials. Infection, 2025. 53(2): p. 535-546.
- Lenger, S.M., et al., D-mannose vs other agents for recurrent urinary tract infection prevention in adult women: a systematic review and meta-analysis. Am J Obstet Gynecol, 2020. 223(2): p. 265 e1-265 e13.
- Schwenger, E.M., A.M. Tejani, and P.S. Loewen, Probiotics for preventing urinary tract infections in adults and children. Cochrane Database Syst Rev, 2015. 2015(12): p. CD008772.
